قرآن حکیم: ای کسانی که ایمان آورده اید! از (مخالفت با دستورات الهی) پرهیز کنید و وسیله ای برای تقرب به او بجویید؛ و در راه او جهاد کنید باشد که رستگار شوید. (سوره مائده - آیه 35)اساسا دنیا مقدمه ای جهت رسیدن و تقرب به خداست و در آن وسایط و وسایلی قرار دارد که تحقق این هدف را تسریع میبخشد.
مفهوم قرب و تقرب به خدا
باید دانست که چون تقرّب بنده به خداوند عزّوجلّ حاصل گردد حجابهای نفسانی او از میان برداشته میشود. قرب به خدا یعنی بیپرده بودن. تقرّب به خدا یعنی انجام دادن فعلی که موجب رفع حجاب شود. تمام عباداتی را که انجام میدهیم باید به نیّت تقرّب به سوی او باشد، و گرنه آن عبادت باطل است و ارزشی ندارد، گرچه پیکره عمل درشت و چشمگیر باشد. قرب به خداوند، قرب مکانی یا زمانی یا سایر امور طبیعی نیست. چرا که خداوند محلّی ندارد تا انسان بدان محلّ نزدیک گردد. و در زمانی واقع نمیباشد تا انسان بدان زمان خود را نزدیک نماید. مکان و زمان و سایر عوارض و جواهر، مخلوق و آفریده خدا هستند و در مشت قدرت وی قرار دارند. امّا میان نفس انسان و خداوند حجابهاییست، بلکه هفتاد هزار حجاب است و هر عملی را که انسان انجام دهد، خواه فعل طاعت بوده باشد خواه ترک معصیت، اگر از روی قصد قربت و نیّت نزدیکی به وی باشد، یک عدد از حجابها را برمیدارد یعنی نفس انسان یک مرحله به خداوند نزدیکتر میشود و خود را روشنتر مینگرد و قساوت و ظلمات درونیاش را کمتر و سبکتر احساس مینماید؛ تا رفته رفته، بنده جمیع حجابهایش از بین میرود و میان وی و خدای وی هیچ فاصله و بعد نفسانی باقی و برقرار نمیماند. (کتاب اللهشناسی/ جلد اول)
وسایل تقرب به خدا
امیرالمومنین علی(علیه السلام) در خطبه 110 نهجالبلاغه وسایل تقرب به خداوند را این طور معرفی فرموده است: ایمان به خدا و پیامبر، جهاد، نماز، زکات، روزه، حج عمره، صله رحم، صدقه پنهانی و آشکار، نیکوکاری، یادخدا، پیروی از راه و رسم پیامبر(ص) و عمل به قرآن.«بهترین وسیلهاى که توسل کنندگان به خداوند سبحانه و تعالى انتخاب نمودهاند، ایمان به او و به فرستاده او، و جهاد در راه اوست، زیرا جهاد در راه خدا مقام اعلاى اسلام است، و کلمه اخلاص است که مبناى فطرت اصلى انسان بر آن است، و برپاداشتن نماز است که اصل دین است، و پرداخت زکات است که فریضه واجب است، و روزه ماه رمضان که سپرى از عذاب است، و حج بیت الله و عمره در آن که فقر را منتفى و گناه را میشوید، و صله رحم مال را مىافزاید، و اجل را به تاخیر مىاندازد، و صدقه پنهانى که کفاره گناهست، و صدقه آشکار که مرگ زشت و سخت را دفع مینماید، و انجام کارهاى نیکو که از سقوطهاى پست جلوگیرى مىکند، در ذکر خداوندى حرکت کنید که بهترین ذکر است و علاقه پیدا کنید به آنچه خداوند متقیان را وعده فرموده است، زیرا وعده خداوندى راستترین وعدههاست و اقتدا کنید به هدایت پیامبرتان، زیرا برترین هدایتهاست، و بپذیرید سنت پیامبرتان را زیرا هدایت کنندهترین سنتها است.»(نهج البلاغه/ ترجمه علامه محمد تقی جعفری) در ادامه چند مورد این وسایل تقرب به خدا را مورد توجه قرار میدهیم:
ایمان به خدا
باید دید مقصود از زندگى چیست؟ اگر مقصود از زندگى فقط حرکت و احساس طبیعى به وسیله اعضاى حاسه و خواستنهاى ناشىبراى اشباع غرایز طبیعى حیوانى است و بس، نه تنها ایمان براى چنین زندگى مورد نیاز نیست، بلکه مزاحم و مخل آن نیز محسوب میشود. از اینجاست که اشخاصى که میگویند: انسانها میتوانند بدون ایمان زندگى کنند! انسان و زندگى او را در مرتبهاى از حیوانیت پست در نظر میگیرند که شایستگى درک و پذیرش ایمان را ندارد. پیشنهاد ایمان به چنین اشخاص، مانند پیشنهاد اندیشه نیرومند براى یک بیمار روانىاست که اندیشه براى او سبب زحمت و رسیدن فورى به پوچى است. و اگر مقصود از زندگى، عبارتست از زندگى با همه ابعاد و استعدادهاى انسانى، محال است که بدون ایمان از چنین زندگى برخوردار شد. براى انسانى که ایمان به موضوعى ندارد، توقع اندیشه و عمل بر مبناى قانون درباره آن موضوع، همان مقدار منطقى است که توقع حرکات منظم و منطقى مبتنى بر وجدان آگاه براى یک حیوان بىاندیشه و بىذهن!! (شرح نهج البلاغه/ علامه محمد تقی جعفری)
جهاد در راه خدا
از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم روایت شده است که فرمود: بهشت، درى دارد که نام آن «بابالمجاهدین» مىباشد؛ به طرف در حرکت کرده، در حالى که در باز شود، مجاهدان شمشیر به خود آویخته، مردم در محشر، فرشتگان خدا درودگویان به استقبالشان مىشتابند؛ پس هر کس جهاد را ترک کند خداوند جامه خوارى و ذلّت را بر اندام او بپوشاند و او را در طول زندگى نیازمند و تهیدست مىگرداند، و دین او را از میان بردارد (بی دین از دنیا مىرود)، چرا که خداوند تبارک و تعالى امّت مرا (به خاطر) سم اسبان (مجاهدان) و جایگاه نیزههاى آنان، عزیز و سرافراز مىدارد. (پاداش نیکیها و کیفر گناهان/ ترجمه ثواب الأعمال/ 479) نماز: امام کاظم (علیه السلام) فرمودند: بهترین چیزی که بنده بعد از شناخت خدا به وسیله آن به درگاه الهی تقرب پیدا میکند، نماز است. (تحت العقول، ص 455)زکات: امام صادق علیهالسلام فرمودند: سنگهاى زیربناى اسلام سه چیز است: نماز، زکات و ولایت که هیچ یک از آنها بدون دیگرى درست نمى شود. (کافى، جلد2، ص 18)روزه: پیامبر(صلی الله علیه) فرمود: روزه گرفتن، سپری است در برابر آفتهای دنیوی، حجابی است در برابر عذابهای اخروی.(مصباح الشریعت،ص133) ابو عبدا... صادق (علیه السلام) گفت: آیا از ریشه اسلام و شاخه اسلام و قلّه بلند اسلام با خبرت سازم؟ گفتم: آرى. ابو عبدا... گفت: ریشه اسلام نماز است. و شاخه اسلام زکات است و قلّه بلند اسلام جهاد در راه خداست. ابو عبدا... گفت: آیا از درهاى خیر، باخبرت سازم؟ بدان که روزه سپر آتش است. (گزیده کافى/ ج3 /125) حج: در دین مقدس اسلام هیچ عبادتى مانند حج، داراى آن همه ابعاد متنوعى که هر یک احساس نوعى از تکلیف را اشباع مینماید، نمیباشد. از آن جمله: تکلیف مالى است که مسلما براى عمل حج وجود دارد. انسان با اداى این تکلیف است که به مرحله آزادى ارتباط با مال و منال دنیا میرسد و در راه انجام تکلیف دست از آن برمیدارد. لبیک یعنى اجابت میکنم دعوت تو را اى خداى من، که اگر این کلمه واقعا از دل بر آید، قطعى است که دعوت از خدا هم واقعا متوجه آن بنده گشته است. آیا کسانى که مورد دعوت خداوندى قرار گرفتهاند، شرفى بالاتر از این سراغ دارند که خدا آنان را خواسته است که در پیشگاه او حاضر شوند و به شهود عظمت و فروغ او نائل آیند؟ مضامین دعاى عرفهاى که سرور شهیدان امام حسین (ع) در آن مکان مقدس الهى خوانده است، مىفهماند که بنده مشتاق انجذاب به بارگاه ربوبى، چگونه میتواند با پروردگارش ارتباط برقرار کرده و در جذبات آن فیاض مطلقفرو رود!